అక్కడ పేరొందిన పురాతన కట్టడాలు ఎక్కువగా లేవు. చారిత్రాత్మక ఆలయాలకూ ఆ ప్రాంతం ఒకింత దూరమే... అయితే... బౌద్ధ చైత్రాలకు మాత్రం పెట్టింది పేరు. ఎటు చూసినా నిండా పరుచుకున్న పచ్చదనంతో... నీరెండకు మిలమిలా మెరిసిపోయే మంచు శిఖరాల అందాలతో ఆ ప్రాంతం పర్యాటకులను ఇట్టే ఆకట్టుకుంటుంది. భానుడి తొలి కిరణాలు పరుచుకునే ఆ ఈశాన్య సౌందర్యం పేరే... అరుణాచల్‌ ప్రదేశ్‌.
అరుణాచలప్రదేశ్‌ భారతదేశంలో హిమాలయ పర్వత ప్రాంతాలలో వున్న రాష్ట్రాలలో ఇది ఒకటి. ఇది సరిహద్దు రాష్ర్టం. దీనికి తూర్పున చైనా, బర్మా, పశ్చి మాన భూటాన్‌, దక్షిణాన అస్సాం, ఉత్తరాన చైనా సరి హద్దు దేశాలుగా వున్నాయి. ఇది ఎన్నో గిరిజన భాషలమ యంగా వుంది. ఇందులో 330 కి.మీ. జాతియ రహదారి ఉంది. ఇది అతి తక్కువ జనాభాగల ప్రాంతం. ఇందులో అనేక రకాల జాతులు కలగాపులగంగా వున్నాయి. ఒకప్పుడు దీనిని రహస్య ప్రదేశం అని అనేవారు. ఇక్కడ నదీ ప్రవాహాలు, కొండ ప్రాంతాలు ఎక్కువ.
కొండ శిఖరాలు మంచుతో కప్పబడి ఎంతో మనోహరంగా వుం టాయి. యాత్రికులను ఆకర్షించేందుకు ఎన్నోరకాల అవ కాశాలు వున్నాయి. ఈ ప్రాంత ప్రజలు మంగోలియా, టిబెట్‌, బర్మా వంశాది జాతులుగా వుంటారు. అపటానీస్‌ కాంపిటీస్‌ పద్మాజ్‌, మిరీస్‌ జాతులవారు వున్నారు. ఇం దులో ఎక్కువ భాగం బౌద్ధులు. అరుణాచల ప్రదేశ్‌లో నృత్యం జీవితంలో ప్రధాన భాగం. వీరు చేసే నృత్యం యుద్ధానికి సంబంధించినట్లు వుంటంది. అరుణాచలర్‌ ప్రదేశ్‌ వెళ్లాలంటే... అస్సాం గుండా వెళ్ళాలి. ఈ రాష్ట్రం లోని ప్రధాన రైల్వేస్టేషన్‌ రంగ్‌పారలఖింపూర్‌ నార్త్‌, డ్రిబూఘర్‌, ధిమ్స్‌కియా, నహర్క్‌టియా ఇవన్నీ కూడా అస్సాంలోనే వున్నాయి.
దీనికి దగ్గరలో వున్న విమానా శ్రయం గౌహతి, తేజపూర్‌, డిబ్రూఘర్‌ ఈ మూడు ప్రదే శాలు కూడా అస్సాంలోనే వున్నాయి. అన్ని రకాల విహార కేంద్రాలకి వెళ్ళాలన్నా టాక్సీలోనే వెళ్లాలి. అరుణా చల్‌ప్రదేశ్‌కు ఏ విధమైన చారిత్రక రికార్డులు లేవు. కాని దీనికి సాహిత్యం కొన్ని చారిత్రక శిథిలాలు దీని సరిహ ద్దులలో ఉన్నాయి. దీని ఫలితంగా ఎన్నో చారిత్రక శిథిలా లు క్రీస్తుశకానికి ముందువి కనిపించాయి. ఈ ప్రాంతపు ప్రజలు మిగిలిన ప్రాంతపు ప్రజలతో సంబంధాలు వున్నట్లు ఎక్కడా కనిపించలేదు.
చూడవలసిన ప్రదేశాలు...
తవాంగ్‌ చేరేందుకు 200 మైళ్ళు హిమాలయ పర్వతాలపై ప్రయాణం చేయాలి. ఇక్కడ వున్న భిన్న భిన్న సాంస్కృతులు కెలడియో స్కొపుకు కలసి కలగాపులగం గా కనిపిస్తాయి. తేజపూర్‌ నుంచి ఇక్కడకు 80 నిమిషాల లో హెలికాప్టర్‌ మీద ప్రయాణం చేయవచ్చు. హెలికాప్టర్‌ లో ప్రయాణం చేస్తే రోజు రోడ్డు మీద కనిపించే ఎన్నో సుందరదృశ్యాలు చూడలేని వారం అవుతాం. తవాంగ్‌ లోని ప్రతి ఒక్క భాగాన్ని చూడాలంటే మూడు రోజులు చాలవు.
ఇవన్నీ చూడాలంటే తేజపూర్‌లో వుండి 5 రోజులపాటు చూడాలి. ఈ ప్రాంతం గుండానే అనాది కాలంలో టిబెట్‌ నుండి బ్రహ్మపుత్ర మైదాన ప్రాంతాలకు తేజపూర్‌ ద్వారా ఇక్కడకు వస్తారు. శారిదార్‌ సాంప్రదా యక వ్యాపార కేంద్రం. ఇక్కడ నుండి నమెరివైల్డ్‌ లైఫ్‌ రిజర్వ్‌కు ఏనుగుల రక్షిత ప్రదేశం. భరేలి నది ఎప్పుడూ ప్రవహిస్తుందో, ఎప్పుడు ప్రవహించదో ఎవరికి తెలి యదు. కొన్ని సందర్భాలలో ఈ నదీ ప్రవాహానికి యాత్రి కులు కొట్టుకుపోయిన సందర్భాలూ వున్నాయి.
అంతా అరణ్యాచలమే...
అస్సాం, అరుణాచలప్రదేశ్‌లను విభజించే భలుక్‌ పాండ్‌ తేజపూర్‌కు 60 మేళ్ళ దూరంలో నది ఒడ్డునగల ప్రదేశం ప్రతి శీతాకాలంలోనూ ఇక్కడకు యాత్రికులు, వినోద పర్యాటకులు వస్తారు. వీటిని చూసేందుకు ఏ విధమైన అనుమతి అక్కరలేదు. ఎంతో ఆసక్తిదాయకమైన బొమ్మ డాల బులెన్‌ పొంగ్‌కు 100 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ నుంచే హిమాలయా పర్వతాలకు పర్వతారోహణ ప్రారంభిస్తారు. బొమ్మడాల నుంచి 109 కి.మీ. దాటిన తరువాత నిజమైన పర్వతారోహణ ఆరంభం అవుతుంది. 13828 అడుగులు ఎత్తు వరకు కారు మీద ప్రయాణం చేయవచ్చు. ఇక్కడి రోడ్లు సరిగా వుండవు. సంగ్రిల్లా, బైసాకి, ఆర్మి స్థావరాలు దాటిన తరువాత గాలి ఒక్కసారి చల్లబడిపోతుంది.
ఈ కొండపై ఒక గుడి వుంది. ఈ గుడి ని హిందూ బౌద్ధులు సమానంగా పూజిస్తారు. ఈ రెండు కూడా ఒకదానికొకటి కలుసుకుని వుంటాయి. ఇంకొం చెం దూరంలో 3వది వుంటుంది. దీనికి దగ్గరలో పైన్‌ అడవులు వున్నాయి. ఇక్కడకు 21 కి.మీ. దూరంలో జస్వంత్‌ఘర్‌ ఒక సైనిక యుద్ధ మ్యూజియం వుంది. తవాంగ్‌లోయ తవాంగ్‌ చైత్యానికి 57 కి.మీ. దూరంలో వుంది. లహుగ్రామం చైనా సరిహద్దు ప్రాంతం అయిన బరల్లాను కలిసి వుంటుంది.
ఇక్కడ అతి పెద్దదైన యుద్ధ స్మారక చిహ్నాలు వున్నాయి. తవాంగ్‌ పట్టణానికి వాలుగా హిమాలయ పర్వత సానువులు వున్నాయి. దక్షిణాన తవాంగ్‌చూ నది ప్రవహిస్తుంది. తూర్పున కొన్ని కొండ శిఖరాలు వున్నాయి. ఇవన్నీ కూడా అవకాశం చేత కప్ప బడి వుంటాయి. అన్ని కూడా పూర్తిగా మంచుచేత కప్పబడి వుంటాయి. పసుపుపచ్చని తవాంగ్‌ చైత్యం కనిపిస్తుంటుంది.
బౌద్ధానికి ఆలవాలం...
తవాంగ్‌ చైత్యం 16వ శతాబ్ధిలో నిర్మితమైంది. గెల్‌ గుపా జాతికి చాలా బలహీనమైన కేంద్రం. ఇది ఈ ప్రాంతాన్ని 400 ఏళ్ళ నుం డి ప్రభావితం చేస్తోంది. ఇది హిమాలయ ప్రాంతంలోని భిన్న బౌద్ధ వర్గాలవారిని స్థానిక ప్రజలను ఆకట్టుకుంది. ఇక్కడ వున్న బుద్ధ ప్రధాన ఆచార్యులను నీరాలామా అంటారు. ఆయన ఈ చైత్యం కట్టేందుకు కారకుడు. నీరాలామా తమ వర్గాన్ని మిగిలిన వర్గాల వారితో పోట్లాడేందుకు స్థిరమైన స్థావరంగా దీనిని నియ మించారు. నీరాలామా దలైలామాతో చర్చించి గెల్గ్‌పాను ఈ ప్రాంతంలో బలోపేతం చేసి ఆయన ఆశీర్వాదం పొందారు.
నీరా లామా మొదట కోర్టుగాను తరువాత మత విషయక చైత్యంగాను తయారు చేశాడు. అన్ని రకాల వర్గాల ప్రజలతో పోరాడేందుకు బౌద్ధ సన్యాసులకు ప్రజలకు సైనిక శిక్షణ ఇచ్చాడు. వీరికి 13 బ్రెస్‌ సిరిల్‌ ఇచ్చేవాడు. అందులో 10 కి సైనికంగా చేరేందుకు ఇస్తారు. ఖచ్చితంగా ఏ తేదీన ఈ చైత్యం నిర్మించారనేది తెలియ టం లేదు. సోనా ప్రస్తుతం దక్షిణపు టిబెట్‌లో వున్న సోనా చైత్యం లామాలు తవాంగ్‌కు వచ్చి ఇక్కడి అగ్ని గుండాల వద్ద కూర్చుని వెళ్ళేవారు. 26 అడుగుల ఎత్తు బౌద్ధ విగ్రహాన్ని తమకు అప్పగిం చవలసిందని సోనాలామా లుతవాన్‌ చైత్యాధికారులను అడిగారు. వారు అంగీకరించలేదు. తవాంగ్‌కు చెందిన అనేక ప్రాచీన వ్రాతప్రతులను సోనాలామాలు బలవంతంగా ఎత్తుకుపోయారు.
వాటిలో తవాంగ్‌ చరిత్ర కూడా వుంది. ఈ బంగారు బుద్ధ విగ్ర హం నేడు చూడవచ్చు. వచ్చిన యాత్రికులు వినోద పర్యాటకులు ఫోటోలు తీయవచ్చు. ఇప్పటికి ఈ చైత్యపు గ్రంథాలయంలో అనేకమైన బౌద్ధ వ్రాతప్రతులు వున్నాయి. వీటిలో ఎక్కువభాగం బంగారు సిరాతో రాసినవి. ఎక్కువ భాగం ఎర్రటి గుడ్డతో చుట్టారు. ఎవరయినా యాత్రికులు అడిగితే దానిని ప్రార్థనలు చేసి వాటిని తీసి చదువుతారు. ఈ మొత్తపు గ్రంథాలయపు భవనాన్ని పునరుద్ధరించారు.
లోపల మండలాలు చక్రాలు, కప్పులు పైకప్పు లకు రంగులు వేశారు. ముడ్జిలింగ్‌ అరవదలైలామా పుట్టిన ప్రదేశం దీనికి కొంచెం దూరంలోనే వుంటుంది. ఇక్కడ పెద్ద చెట్టు అయిదవ దలైలామా కాలం నాటిది ఇంకా వుంది. దీనికి కొంచెం దూరంలో సంగే ర్యాబ్‌ గెల్లింగ్‌ సత్రం దీనికి దగ్గరలో వుంది. ఇదంతా చెట్లతోటి నింది వుంది. ప్రస్తుతం ఈ ప్రాంతం అడవు లుగాను నరికివేశారు. కిన్‌మే చైత్యం హిమాలయ పునర్నిర్మాణం. ఇది న్యాంగ్‌పా వర్గంవారిది. ఇది ఈ ప్రాంతంలోని చాలా ప్రాచీన చైత్యం. ఇది తైవాన్‌ బుంలా సింషోర్‌ను నది దగ్గర వుంది. ఇక్కిడ నుండి సాయంకాలం నది వద్దకు నడిచి వెళ్ళవచ్చు. ఇది ఒక గంట నడక.
 |
ఇది అరుణాచలప్రదేశ్‌కు రాజధాని. ఇది పెద్ద చారిత్రక పట్టణం. ఇది డాన్‌లిట్‌ మౌంటెన్‌ పర్వత భూమి అని అందరికి తెలుసు. ఇది మాయాపూర్‌ అని 14, 15 శతాబ్ధాలలో పిలిచేవారు. అదే నేటి ఐతానగర్‌, ఇక్కడ ఐతానగర్‌ కోట బుద్ధిస్ట్‌ చైత్యం, జవహర్‌లాల్‌ మెమోరియల్‌ మ్యూజియం, జూ, క్రాఫ్ట్‌ సెంటర్‌, సహర్‌లగూంలో పోలో పార్క్‌ బోటింగ్‌ సౌకర్యాలు ట్రెక్కింగ్‌కు ఇవి ఎంతో అనువైన ప్రదేశం.
తవాంగ్‌
ఇది అరుణాచల ప్రదేశ్‌కు వాయువ్యాన వున్న చిన్న పట్టణం. దీనికి ఒకపక్క చైనా రెండవ పక్క భూటా న్‌లతో కలిసి ఉంటుంది. సాధారణంగా ఈ పట్టణాన్ని యుద్ధ సమయాలలో తప్ప మిగిలిన సమయాలలో దీనిని గురించి ఆలోచించరు. ఇది ఎంతో విశాలమై చలికాలంలో మంచుతో కప్పబడి ఉంటుంది. వేసవి కాలంలో పచ్చగా వుంటుంది. ఇక్కడ అకస్మాత్తుగా పడే జలపాతాలు సరస్సులు ఈ తవాంగ్‌లో సరిహద్దులోని మైదాన దృశ్యాలు ఎంతో కష్టంగాను, అందంగాను వుంటాయి. ఇక్కడ 1962లో యుద్ధం (ఇండియా - చైనా) జరిగింది. ఇక్కడ నుండే దలైలామా భారతదేశంలోకి ప్రవేశించారు. 17వ శతాబ్ధిలో బౌద్ధమతంలోని భిన్న వర్గాల మధ్య స్పర్థలు వచ్చాయి.
మీరాలామా అనే బౌద్ధ సన్యాసి తన తెగకు చెందిన గులుక్‌పా వర్గపు సన్యాసు లను రక్షించుటకై ఒక కోటను నిర్మించాడు. అది నేడు తవాంగ్‌ చైత్యం అని పిలుస్తున్నారు. తరువాత బౌద్ధ సన్యాసులు ఒంటిగా ఈ సత్రంలో నివాసం వుంటున్నా రు. ఇది ఇండియాలోని అతి పెద్దదైన బుద్ధ చైత్యము. ఇందులో 500 మంది బౌద్ధులు వుంటున్నారు. ఇది ప్రభుత్వపు నియమనిబంధనల వల్ల చాలా కాలం పాటు విహార యాత్రకు నోచుకోలేదు. ఇది ఎంతో అందమైన ప్రదేశం. కొన్ని సంవత్సరాల పాటు తవాంగ్‌కు ఎక్కువ గా విదేశీ యాత్రికులు చూసేందుకు అనుమతించారు. హెలికాప్టర్‌ ప్రయాణం దీని ప్రయాణ కాలాన్ని ఎంతో తగ్గించింది. ఈ ప్రాంతంలో బౌద్ధులు యుద్ధాలు ఈ ప్రాంతం చరిత్రను తిరగరాస్తూనే వున్నాయి. ఇక్కడ ప్రజలు తమ స్నేహితులకు వెన్న, టీ ఇచ్చి తరువాత క్షేమ సమాచారాలు అడుగుతుంటారు.
జీరో....
ఇది సబన్‌సిరి జిల్లాకు రాజధాని. ఇది సముద్ర మట్టానికి ఎంతో ఎత్తున వున్న చేపల చెరువు. పైన్‌, వాసాలు అడవులు ఇక్కడ వున్నాయి. వరి ఎంతో ధనవంతులు భోజనం చేసే పదార్థం. విమానంలో తేజపూర్‌ వెళ్ళి అక్కడ నుండి వెళ్ళాలి. నార్త్‌ లఖింపూర్‌ దీనికి దగ్గరలోని రైల్వేస్టేషన్‌. బస్సులో ఐతానగర్‌ నుంచి నహరియాగన్‌లో వెళ్ళవచ్చు.
